การวิจัยเชิงคัมภีร์ กรณีศึกษา “ธัมมจักกัปปวัตนสูตร"

บทคัดย่อ

“ธัมมจักกัปปวัตนสูตร” นับเป็นพระสูตรที่สำคัญต่อพระพุทธศำสนำและพุทธศาสนิกชน เพรำะแม้จะเกิดความเห็นที่ไม่ตรงกันในกำรสังคายนำพระธรรมวินัยจนเกิดการแบ่งแยกออกเป็นนิกายต่าง ๆ ถึง 18-20 นิกายก็ตาม แต่พระสูตรนี้ ยังคงสืบทอดต่อกันมาในคัมภีร์ของนิกายต่าง ๆ จนถึงปัจจุบัน โดยนักวิชาการสามารถรวบรวมได้ถึง 23 คัมภีร์
สำหรับบทความนี้ ได้นำเสนอรูปแบบการวิจัยเชิงคัมภีร์ 2 รูปแบบใหญ่ ๆ คือ การวิจัยในแนวดิ่ง (Vertical) และกำรวิจัยในแนวระนาบ (Horizontal) โดยผ่านงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับ “ธัมมจักกัปปวัตนสูตร” ซึ่งนำไปสู่ข้อสรุปเบื้องต้น 2 ประการดังต่อไปนี้
1. เมื่อพิจารณาถึง “ภาพรวม” แล้ว “ธัมมจักกัปปวัตนสูตร” ปรากฏใน “คัมภีร์ยุคต้น” ของแต่ละนิกำย ไม่ได้จำเพาะเจาะจงเฉพาะนิกายใดนิกายหนึ่ง จึงอาจกล่าวได้ว่า “ธัมมจักกัปปวัตนสูตร” นี้ เกิดขึ้นตั้งแต่สมัยพุทธกาลในฐานะของพระปฐมเทศนา
2. เมื่อพิจารณาถึง “โครงสร้างเนื้อหา” จะเห็นได้ว่า มีเพียง “ธัมมจักกัปปวัตนสูตร” ในสายของนิกาย “สรวาสติวาท” เท่านั่นที่มีอัตลักษณ์เฉพาะ โดยอนุโลมตามคำสอนในเรื่อง “มรรค 3” (ทรรศนมรรค, ภาวนามรรค, อไศกษยมรรค) ซึ่งถูกปรับใหม่ในภายหลัง