วิกฤตสิทธิแรงงานในเศรษฐกิจยุคดิจิทัล: ปัญหาความขัดแย้งระหว่าง “ไรเดอร์” กับแพลตฟอร์มที่รัฐเพิกเฉย

บทคัดย่อ

บทความชิ้นนี้ เป็นงานศึกษาบริบทความขัดแย้งระหว่าง “ไรเดอร์” กับบริษัทผู้เป็นเจ้าของเทคโนโลยีแพลตฟอร์มเพื่อสะท้อนถึงวิกฤตการณ์สิทธิแรงงานในเศรษฐกิจยุคดิจิทัล ระบบกฎหมายที่ไม่สอดคล้องกับการพัฒนาระบบเทคโนโลยี ได้แปรเปลี่ยนให้โอกาสกลายสภาพเป็นวิกฤตอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

การศึกษาใช้กรอบคิดว่าด้วย “การทำงานที่เป็นธรรม” เป็นเครื่องมือวิเคราะห์ถึงสาเหตุของความขัดแย้งและวิกฤตสิทธิแรงงาน ผลการศึกษาพบว่าระบบกฎหมายที่ไม่มีศักยภาพพอที่จะผลักดันให้คนทำงานแพลตฟอร์มมีสภาพการทำงานที่เป็นธรรมได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการแก้ไขปัญหาเรื่องค่าตอบแทนที่ไม่ได้มาตรฐาน ไร้สวัสดิการการทำงาน และไม่ได้รับการคุ้มครองสิทธิแรงงาน เป็นเหตุความขัดแย้งซึ่งนำไปสู่วิกฤตสิทธิแรงงานปรากฏขึ้นได้เสมอ

ขณะเดียวกัน กลไกทางกฎหมายเกี่ยวกับการระงับความขัดแย้งด้านแรงงาน พร้อมทั้งระบบกฎหมายที่เป็นอยู่ ยังคงไม่สามารถช่วยระงับความขัดแย้งและนำพาให้คนทำงานผ่านพ้นวิกฤตดังกล่าวไปได้ เนื่องจากไม่มีกฎหมายให้การรับรองว่า คนทำงานแพลตฟอร์มมีสิทธิในการรวมกลุ่มได้อย่างเป็นทางการ

ถ้าหากมองว่ามนุษย์ทุกคนที่ทำงาน คือ แรงงาน คนทำงานทุกคนล้วนต้องถูกจ้างงานหรือจ้างเหมาภายใต้หลัก “การทำงานที่เป็นธรรม” การตระหนักถึงหลักการข้อนี้จะช่วยให้แน่ใจว่าการแสวงหาทางออก หรือแนวทางการระงับข้อพิพาทต่อไปต้องอยู่บนฐานความเป็นธรรม ที่ไม่ใช่เพียงการนำคนทำงานทั้งหมดทุกประเภทมาเป็น “แรงงานในระบบ” เสียก่อนเพื่อให้คนทำงานแพลตฟอร์มได้รับสิทธิแรงงาน สวัสดิการ และความมั่นคงปลอดภัยในการทำงาน หากแต่ควรสร้างหลักประกัน ความมั่นคงและการคุ้มครองสิทธิให้สอดคล้องกับความเปลี่ยนแปลง รวมถึงบริบททางสังคมและเศรษฐกิจในโลกยุคดิจิทัลที่มนุษย์ต่างโหยหาความเป็นอิสระมากกว่าต้องอยู่ภายใต้ระบบที่กำกับควบคุมโดยรัฐ หน้าที่ของรัฐควรเป็นการคุ้มครองดูแล ส่งเสริม สนับสนุน ให้บริการ ที่จะต้องไม่มีผลกระทบกระเทือนต่อความเป็นอิสระและการออกแบบชีวิตตัวเองของคนทำงานแพลตฟอร์ม