การศึกษาสถานการณ์พุทธศาสนาในกรุงศรีอยุธยาที่ปรากฏในสังคีติยวงศ์

บทคัดย่อ

บทความวิชาการเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาความเป็นมาของสังคีติยวงศ์ 2) ศึกษาสถานการณ์พุทธศาสนาในกรุงศรีอยุธยาที่ปรากฏในสังคีติยวงศ์ และ 3) วิเคราะห์สถานการณ์พุทธศาสนาในกรุงศรีอยุธยาที่ปรากฏในสังคีติยวงศ์ ผลการศึกษาพบว่า สังคีติยวงศ์เป็นวรรณกรรมพุทธศาสนากลุ่มพงศาวดารที่กล่าวถึงเหตุการณ์ทางพุทธศาสนาตั้งแต่หลังพระพุทธเจ้าปรินิพพานจนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งได้กล่าวถึงสถานการณ์พุทธศาสนาในสมัยกรุงศรีอยุธยาผ่านเรื่องราวของกษัตริย์อยุธยา แสดงให้เห็นว่ากษัตริย์เป็นผู้มีบทบาทสำคัญต่อการอุปถัมภกพุทธศาสนา จนกระทั่งกษัตริย์อยุธยาพระองค์สุดท้ายสวรรคตและกรุงศรีอยุธยาล่มสลายจึงส่งผลให้พุทธศาสนาได้รับผลกระทบเพราะขาดกษัตริย์อุปถัมภ์ จากการวิเคราะห์สถานการณ์พุทธศาสนาในกรุงศรีอยุธยาพบว่า ภัยสงครามเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้สถานการณ์พุทธศาสนาไปในทิศทางที่ย่ำแย่ สังคีติยวงศ์ได้กล่าวถึงสถานการณ์พุทธศาสนาก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยาว่ามีสถานการณ์ที่ย่ำแย่เพราะเกิดสงครามในพม่า ต่อมาสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ได้สถาปนากรุงศรีอยุธยา ทำให้พุทธศาสนามีสถานการณ์ในทิศทางที่ดีขึ้น และได้รับการอุปถัมภกจากกษัตริย์มาอย่างต่อเนื่อง ถึงแม้กรุงศรีอยุธยาจะเป็นอาณาจักรที่นับถือพุทธศาสนา กษัตริย์บางพระองค์ได้ปราบดาภิเษกต้องสังหารกษัตริย์พระองค์ก่อนอันเป็นการก่ออกุศลกรรม ได้แก่ สมเด็จพระราเมศวร สมเด็จพระไชยราชาธิราช และขุนวรวงศาธิราช เป็นต้น แต่มีบางพระองค์ที่อุปถัมภกพุทธศาสนาด้วยความศรัทธา ได้แก่ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ สมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง สมเด็จพระนารายณ์มหาราช สมเด็จพระเพทราชา และสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ด้วยกษัตริย์ช่วงปลายกรุงศรีอยุธยาสร้างอกุศลกรรม ได้แก่ สมเด็จพระเจ้าเสือ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ และสมเด็จพระเจ้าเอกทัศ ทำให้สอดรับว่า กรุงศรีอยุธยาล่มสลายเพราะกษัตริย์สร้างอกุศลกรรม หลังจากกรุงศรีอยุธยาแพ้สงคราม ประชาชนเป็นผู้มีบทบาทสำคัญในการอุปถัมภ์พุทธศาสนา รวมถึงพระสงฆ์ได้หวนกลับมาทำนุบำรุงพุทธสถาน รักษาคัมภีร์และพระพุทธรูปที่มีสภาพสมบูรณ์เท่าที่รวบรวมได้ ทั้งยังแสดงธรรมโปรดประชาชนและประชาชนได้ทำบุญเพื่ออุทิศผลบุญให้กับญาติผู้ล่วงลับในสงคราม